Το φυτό με τα σταχτοπράσινα χνουδωτά φυλλαράκια και τα μοβ ανθάκια που κατακλύζει τα βουνά της Κρήτης και όχι μόνο, έχει απασχολήσει από την αρχαιότητα βοτανολόγους και ιατρούς, αφού θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα θεραπευτικά βότανα στον κόσμο. Άλλωστε το λατινικό όνομα του «Salvia» προέρχεται από το ρήμα «Salvare» που σημαίνει σώζω.
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ - ΙΣΤΟΡΙΑ
Οι Κινέζοι, οι οποίοι εδώ και αιώνες έχουν αναπτύξει ένα μοναδικό σύστημα παραδοσιακής ιατρικής, αντάλλασσαν τον μεσαίωνα, την τριπλάσια ποσότητα της καλύτερης ποιότητας τσαγιού με μια μικρή ποσότητα φασκόμηλου.
Από πολύ νωρίς και οι αρχαίοι Έλληνες βοτανολόγοι και γιατροί όπως ο Θεόφραστος, ο Διοσκουρίδηςκαι ο Ιπποκράτης είχαν ανακαλύψει και εκτιμήσει τις θεραπευτικές ιδιότητες του φασκόμηλου.
Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει ως βάλσαμο των ματιών και το συστήνει κατά των αιμορραγιών. Ως ρόφημα στην αρχαιότητα συνδέθηκε με τη μακροβιότητα και την αποκατάσταση της μνήμης.
Οι Ρωμαίοι το ονομάζουν ιερό φυτό και το συνιστούν ως αντίδοτο ακόμα και για τα δαγκώματα των φιδιών.
Τη συστηματική καλλιέργεια του φυτού προώθησε ο Καρλομάγνος στη Γερμανία. Γενικά, καθ' όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα το φασκόμηλο χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα κατά της χολέρας, των υψηλών πυρετών και της επιληψίας. Όταν το 1690 ξέσπασε στην Τουλούζ η επιδημία πανούκλας, οι κλέφτες πλένονταν καθημερινά με ένα έκχυμα φασκόμηλου και δενδρολίβανου προκειμένου να μπορέσουν να λεηλατήσουν τους νεκρούς χωρίς να κολλήσουν μεταδοτικές αρρώστιες. Αυτό εξηγείται μια και τα φαινολικά οξέα τα οποία περιέχονται στα φύλλα του παρουσιάζουν ισχυρή αντιβακτηριακή και αντισηπτική δράση.
ΔΗΜΩΔΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ- ΔIATPOΦIKEΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Στην Ελλάδα, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, το φασκομηλόλαδο χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από την λαϊκή ιατρική ως δραστικό παυσίπονο σε πονόδοντους, κατά των πληγών του στόματος, της αμυγδαλίτιδας, αλλά και για εντριβές σε περιπτώσεις κολικών των εντέρων. Θεωρείται επίσης άριστο γιατρικό -ως αφέψημα- για το κρυολόγημα, τον πονόλαιμο και την γρίπη. Είναι χωνευτικό και τονωτικό του στομάχου. Το αιθέριο έλαιο του διακοσμητικού είδους Salvia sclarea χρησιμοποιείται ευρύτατα στην αρωματοθεραπεία.
ΣΥΛΛΟΓΗ - ΑΓΟΡΑ - ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ
Η συλλογή του φασκόμηλου αρχίζει από τα τέλη Μαΐου έως τα τέλη Ιουνίου οπότε τα φυτά βρίσκονται σε πλήρη ανθοφορία. Υπάρχουν δύο ποικιλίες, η πλατύφυλλη και η σγουρή με την οποία κατακλύζονται τα βουνά της Κρήτης. Η σγουρή θεωρείται καλύτερη για τη χρήση της σε αφεψήματα και θεραπευτικούς λόγους. Η πλατύφυλλη έχει ηπιότερη γεύση και είναι κατάλληλη για τη χρήση της στη μαγειρική.
Συλλέγεται νωρίς το πρωί και αποξηραίνεται σε δροσερό μέρος μακριά από τον ήλιο, ώστε να διατηρήσει το άρωμα του. Φυλάσσεται σε καθαρά βάζα που κλείνουν καλά. Αγοράζετε φασκόμηλο σε ματσάκια στην διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών όπου σίγουρα είναι φρεσκοκομμένο.
KAΛΛIEPΓEIA
Γένος που περιλαμβάνει 250 είδη, όλα φυτά μικρά, ετήσια και ποώδη, τα οποία μεγαλώνουν σε κλίματα εύκρατα και θερμά. Τα είδη που συναντώνται στην Ελλάδα είναι 20. Το φασκόμηλο, ιδιαίτερα οι πλατύφυλλες ποικιλίες, καλλιεργούνται εύκολα με σπόρο την άνοιξη. Τα φυτά μπορούν να μεταφυτευτούν σε μεγάλες γλάστρες ή κατευθείαν στο χώμα και μεγαλώνουν ευκολότερα και καλύτερα σε ηλιόλουστα μέρη.
ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ
Αγαπημένο παιδί της ιταλικής κουζίνας, το φασκόμηλο έχει ελαφριά πικρή και έντονα πικάντικη γεύση και θερμό χαρακτήρα. Αυτός είναι και ο λόγος που χρησιμοποιείται σε πιάτα με χοιρινό, πάπια, λουκάνικα και λαρδί για να μειώσει την αίσθηση του λίπους. Συμμετέχει οπωσδήποτε στη γέμιση της κλασσικής «δυτικής» γιορτινής γαλοπούλας.
Ταιριάζει όμως πολύ και με πιο άπαχα κρέατα όπως το κουνέλι τηγανητό με μια έντονη σάλτσα μπαλσάμικου και το ψαρονέφρι συνδυασμένο με μήλο ή ανανά, αφού είναι και τα αγαπημένα φρούτα του φασκόμηλου. Δοκιμάστε το σε μια εκδοχή λιτής παρασκευής με βραστά φασόλια, ξύσμα από λάϊμ και τσίλι. Από το υγρό στοιχείο επιλέγει σίγουρα το λιπαρό χέλι και την πέστροφα. Τρία διάσημα Ιταλικά πιάτα χαρακτηρίζονται έντονα από το άρωμα του φασκόμηλου: η polenta, τα ravioli με γλυκοκολοκύθα και κατσικίσιο τυρί, καθώς και τα εξαιρετικά απλά αλλά θεϊκά niocci βουτύρου με φασκόμηλο.
Στην κρητική κουζίνα χρησιμοποιείται για το κάπνισμα των χοιρινών λουκάνικων αλλά και για το κάψιμο των παραδοσιακών ξυλόφουρνων διότι πιστεύεται ότι το άρωμα του κάνει το παξιμάδι νοστιμότερο. Υπάρχει επίσης μια παραδοσιακή συνταγή με τηγανητό χοιρινό συκώτι όπου το δενδρολίβανο αντικαθιστάται με φασκόμηλο. Δοκιμάστε τα τραγανά τηγανητά φύλλα φασκόμηλου βουτηγμένα σε ελαφρύ κουρκούτι τύπου τεμπούρα, και συνοδέψτε μία ωραία φάβα από κουκιά ή φασόλια εμπλουτισμένη με μικρά κυβάκια από απάκι ή σύγλινο μάνης.
Προφυλάξτε τα όσπριά απ' τα ζωύφια, προσθέτοντας μερικά φυλλαράκια φασκόμηλου ενδιάμεσα.
Δοκιμάστε να εμπλουτίσετε ένα απλό ανθόμελο με ουδέτερο άρωμα, προσθέτοντας φρέσκα ανθάκια φασκόμηλου σε συνδυασμό με τα ομοίου χρώματος άνθη δεντρολίβανου. Χρησιμοποιήστε λόγω της λεπτόρευστης υφής του πάνω από πανακότες.
Φτιάξτε παγάκια με φυλλαράκια και άνθη από φασκόμηλο, για τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού.
Η γλυκιά εκδοχή του το συνδυάζει με λευκά παγωτά, με γρανίτες πράσινου μήλου και ανανά.
ΧΟΙΡΙΝΟ ΣΤΟ ΦΟΥΡΝΟ ΜΕ ΜΥΡΩΔΙΚΑ