Ποιο είναι εκείνο το φυτό που φύεται σε κάθε γωνιά της Μεσογείου, ακόμα και σε μικρές σχισμές από χώμα που αφήνει το τσιμέντο στις μεγαλουπόλεις, έχει εντυπωσιακά μοβ άνθη, γεύση που θα μπορούσε κάλλιστα να ξεγελάσει τον καθένα μας και να τον παρασύρει για να αναφωνήσει «μα είναι φρέσκο αγγουράκι»; Ποιο είναι εκείνο το φυτό, που αγνοούμε ότι δύο – τρία και μόνο άνθη του προστιθέμενα στο κρασί μας θα «χαροποιήσουν» το πνεύμα μας, θα ενεργοποιήσουν την «ρώμη» στο κορμί μας, όπως έκανε με τους σταυροφόρους ; Ποιο είναι εκείνο το φυτό που τα άνθη του έκαναν την Ωραία Ελένη να ξεχάσει τα πάντα και να σαλπάρει μακριά από το παλάτι του Μενέλαου; Είναι το φυτό με τα σαρκώδη, μάλλον τραχιά φύλλα, που αρχίζει να ανθίζει τον Απρίλιο, με το βοτανολογικό όνομα Βorago Οfficinalis, το οποίο ο λαός στην ύπαιθρο συνήθιζε να αποκαλεί, στην Κρήτη αποράντζα, στα Δωδεκάνησα και στις Σποράδες μπουράντζα, ενώ σε άλλα μέρη ονομάζεται και βορατσίνα.
ΜΑΣ ΦΤΙΑΧΝΕΙ ΤΗΝ ΔΙΑΘΕΣΗ
Σε ένα σύγγραμμα του 15ου αιώνα το φυτό ονομάζεται μποράντσενα και διαβάζουμε για αυτό: «Τούτο το χόρτο ωφελεί πολλά κάθε άνθρωπον ασθενή τε και υγιαίνοντα, διότι καμία βλάβην δεν έχει όταν το τρώγης συχνά γίνεσαι καλόκαρδος και γεννά καλούς χυμούς...»
Με το παραπάνω σύγγραμμα του Αγάπιου Μοναχού του Κρητός φαίνεται να συμφωνούν και δύο διάσημοι βοτανολόγοι του 15ου και 16ου αιώνα: ο βοτανολόγος John Gerard το 1597 αναφέρεται στο παλιό επίγραμμα : «Εγώ, στο βοράγκο, δίνω πάντα το κουράγιο», ενώ ο John Evelyn to 1699 θα γράψει «...είναι γνωστές οι αρετές του στο να αναζωογονεί τους υποχονδριακούς και να φτιάχνει τη διάθεση εκείνων που μελετούν σκληρά...»
Το φυτό με τα λεπτεπίλεπτα, αστεροειδή άνθη, είχε γοητεύσει τον Λουδοβίκο IΔ', ο οποίος είχε διατάξει να φυτέψουν το βότανο στους κήπους του. Στην Ουαλία το ονομάζουν το «βότανο της χαράς» και το προσθέτουν στις σαλάτες ενώ στα αραβικά «πατέρα του ιδρώτα», προφανώς, λόγω της δράσης του ως εφιδρωτικό. Η σύγχρονες έρευνες, στηριζόμενες στις παραπάνω βοτανολογικές επισημάνσεις, έχουν δώσει καινούργια στοιχεία, αποκαλύπτοντας ότι το βότανο διεγείρει τους αδένες των επινεφριδίων και θωρακίζει τον ανθρώπινο οργανισμό.
ΔΡΟΣΕΡΟ ΣΑΝ ΕΝΑ ΑΓΓΟΥΡΑΚΙ
Ας έρθουμε όμως στην γαστρονομική αξία του φυτού, το οποίο είναι αυτοφυές στο μεσογειακό χώρο, ενώ καλλιεργείται στην Βόρεια Ευρώπη και την Αμερική. Όταν δοκίμασα μερικά φυλλαράκια και βλασταράκια από καθαρισμένη πουράντζα, η πρώτη αίσθηση ήταν ότι είχα στο στόμα μου ένα χόρτο με ψυχρή, υγρή, ελαφρώς γλυκιά γεύση, που μου θύμιζε καταπληκτικά το αγγούρι!
Πραγματικά, όταν ανέτρεξα στα βιβλία μου, ανακάλυψα ότι βοτανολόγοι και ερευνητές της γαστρονομίας του προσδίδουν αυτό το χαρακτηριστικό: έχει λοιπόν ακριβώς την γεύση αγγουριού και είναι εξαιρετικά νόστιμο και τρυφερό, παρά τα τραχιά φύλλα του. Οι άνθρωποι της ελληνικής υπαίθρου, γνωρίζοντας τόσο τις γευστικές, όσο και τις βοτανολογικές ιδιότητες της πουράνζας, μετέτρεψαν αυτό το ζιζάνιο των δρόμων σε ημι-καλλιεργούμενο φυτό των κήπων. Είδα πραγματικά εκπληκτικά μεγάλα φυτά πουράντζας να φτάνουν τα 70 εκ., τα οποία είχαν με περισσή φροντίδα περιποιηθεί για τις σαλάτες τους οι αγρότες σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Ακόμα πιο πρωτότυπη είναι η χρησιμοποίηση της πουράντζας από τους μάγειρες της Ελισαβετιανής εποχής, όπου για να «χαροποιήσουν το πνεύμα», πρόσθεταν στις πράσινες σαλάτες τους τα μωβ άνθη του φυτού. Στην Αμερική το φυτό καλλιεργείται κυρίως για τα πανέμορφα μοβ άνθη του, τα οποία χρησιμοποιούνται τόσο για το χρώμα τους όσο και για την γεύση τους, η οποία δένει αρμονικά σε σαλάτες και σε καλοκαιρινά δροσιστικά ποτά, λεμονάδες, ή ακόμα και για να χρωματίσει το λευκό ξύδι. Δίνει πολύ ωραίο αποτέλεσμα σε σούπες σε συνδυασμό με σπανάκι και λάπαθο. Στην Κωνσταντινούπολη οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τα φύλλα της για να φτιάξουν ντολμάδες με κιμά, ρύζι και κύμινο. Δεν γνωρίζω αν πραγματικά το φυτό, όπως λέει ο Πλίνιος, φέρνει ευτυχία και χαρά εκεί που φύεται, γνωρίζω όμως ότι όσες φορές χρησιμοποίησα τα αστεροειδή άνθη της πουράντζας για να δώσω χρώμα σε πράσινες σαλάτες, το οπτικό αλλά και το γευστικό αποτέλεσμα ήταν καταπληκτικό. Αν βρείτε φυτά με χοντρούς βλαστούς, καθαρίστε τους από τα φύλλα και τις ίνες (όπως τα φασολάκια) και φτιάξτε ένα εναλλακτικό τζατζίκι, ή προσθέστε τους στην ντοματοσαλάτα. Αποθηκεύστε τα άνθη τους σε παγοκύστες μαζί με νερό στην κατάψυξη και δώστε χρώμα και άρωμα σε κρύα καλοκαιρινά ροφήματα. Μπορείτε να φτιάξετε ένα ξίδι με εστραγκόν τον Μάιο, όπου η φύση είναι γεμάτη από τα ζωηρά μοβ άνθη της πουράντζας. Θα χρησιμοποιήσετε το ξύδι για να αρωματίσετε τις σαλάτες σας, ή ακόμα για να χρωματίσετε τις μαγιονέζες σας και τις σάλτσες με βάση το γιαούρτι.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Μπορείτε να καλλιεργήσετε το φυτό εύκολα σε κήπο ή σε γλάστρα αν συλλέξετε τους σπόρους του τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Η πουράντζα χρειάζεται για να αναπτυχθεί άφθονο ήλιο και υγρασία. Οι σπόροι διατίθενται στο εμπόριο, αλλά στην Ελλάδα θα τους βρείτε μόνο σε πολύ ενημερωμένα φυτώρια .
