Της διαιτολόγου Θεοδώρας Γ. Καλογεράκου
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι το μέλι έπεφτε από τον ουρανό, με την πρωινή δροσιά, πάνω στα λουλούδια και στα φύλλα και από εκεί το μάζευαν οι μέλισσες. Κανένας φυσικά δεν αγνοούσε τις θρεπτικές ιδιότητες του μελιού, γι'αυτό σε κάθε περίπτωση, ακούγονταν έπαινοι. Συγγράμματα του Ιπποκράτη, αναφέρονται στις ευεργετικές ιδιότητές του. Στο έργο του Ιπποκράτη «Περί διαίτης οξέων», ο Ιπποκράτης αποδεικνύεται ο θεμελιωτής των αντιλήψεων της προληπτικής ιατρικής και εξετάζει θεραπευτικές ενέργειες, όπως την κατανάλωση υδρόμελου (νερόμελο - «μελίκρητον») και ξυδόμελου («οξύμελι»). Για καθένα από αυτά δίνει τις ενδείξεις, τις αντενδείξεις, τις αλληλεπιδράσεις και τις θεραπευτικές τους δράσεις. Ο Πυθαγόρας έκανε τη διαπίστωση ότι το μέλι εξαφανίζει την κόπωση, παρατήρησε ότι μετά την εντατική πνευματική ή χειρονακτική εργασία, λίγο μέλι ξεκούραζε και αναζωογονούσε τον οργανισμό. Ο Αριστοτέλης και ο Δημόκριτος πίστευαν ότι το μέλι παρατείνει τη ζωή. Οι παιδαγωγοί της αρχαίας Σπάρτης αποσύρονταν με τους έφηβους στρατιώτες για ένα μήνα στον Ταΰγετο, όπου τρέφονταν αποκλειστικά με μέλι (μήνας του μέλιτος). Άλλοι αρχαίοι λαοί όπως οι Σουμέριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Χετταίοι, οι Ασσύριοι και οι Αιγύπτιοι είχαν εντάξει το μέλι στην καθημερινή διατροφή τους και του απέδιδαν φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες. Στους Αιγυπτιακούς παπύρους, πριν από 3500 χρόνια, αναφέρεται το μέλι ως θεραπευτικό μέσο. Ο Ρωμαίος συγγραφέας Γάιος Πλίνιος Σεκούνδος, στα βιβλία του τονίζει την αξία του μελιού ως διαιτητικό συμπλήρωμα της τροφής του ανθρώπου, σαν φάρμακο, αλλά και σαν είδος απαραίτητο για την παρασκευή διαφόρων γλυκισμάτων, κρασιών, ποτών και πολλών εκλεκτών εδεσμάτων και αναψυκτικών. Μια και η ζάχαρη ήταν μάλλον άγνωστη στους αρχαίους Έλληνες, τουλάχιστον μέχρι την κατάκτηση της Ινδίας από το Μέγα Αλέξανδρο, το μέλι ήταν κάτι από τα απαραίτητα για την καθημερινή διατροφή και βέβαια για τα γλυκίσματα (τα γλυκά φαγητά στην αρχαία Ελλάδα, ονομάζονταν «νωγαλεύματα»), και ιδιαίτερα για τα «μελιτούτα», έτσι έλεγαν τις αγαπημένες τους μελόπιτες. Σε προτίμηση όμως είχαν και ένα γλύκισμα από λιναρόσπορους και μέλι, τη «χρυσόκολλα».
Στο σύγχρονο κόσμο, η παραδοσιακή δυτικού τύπου διατροφή έχει ως κυρίαρχο γλυκαντικό στοιχείο, τη ζάχαρη, ένα από τα κυριότερα συστατικά που δηλητηριάζουν κάθε μέρα συνολικά τον ανθρώπινο οργανισμό, ως πνεύμα, ψυχή και σώμα και ευνοεί την ανάπτυξη φλεγμονών, την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των λιποκυττάρων και των καρκινικών κυττάρων. Είναι σημαντικό να θυμηθούμε, να μάθουμε, να σεβαστούμε τα μοναδικά δώρα της φύσης στον άνθρωπο καθώς και τα βασικά στοιχεία της διατροφικής κουλτούρας των αρχαίων Ελλήνων, ενός γαστρονομικού πολιτισμού που είχε ως έμπνευση και σκοπό την αρμονία και ισορροπία του ανθρώπινου οργανισμού και την επικοινωνία με τους άλλους, την κοινωνικοποίηση και την ουσιαστική ανταλλαγή σκέψεων και συναισθημάτων.
Μέλι πορτοκαλιάς: Έχει υπέροχο άρωμα και εξαιρετική γεύση. Κρυσταλλώνει σε 1-3 μήνες. Είναι έντονα ανοιχτόχρωμο, μετατρέπεται σε ασπρουδερό μετά την κρυστάλλωση του. Τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του αρέσουν ιδιαίτερα στον απαιτητικό καταναλωτή. Είναι πλούσιο σε εσπεριδίνη, μια φλαβονική γλυκοζιδίνη, η οποία έχει πλούσια αντιοξειδωτική δράση
Ηλιάνθου: είναι ανοιχτόχρωμο μέλι, το οποίο κρυσταλλώνει σε 1-2 μήνες. Στην κρυσταλλική του μορφή είναι κιτρινωπό. Είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες, με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση.
Ερέικης: Ονομάζεται και «σουσουρίσιο». Είναι προϊόν με υψηλή θρεπτική αξία, τονωτικό για τον οργανισμό γι' αυτό και διατίθεται κύρια από τα καταστήματα υγιεινής διατροφής. Έχει οσμή και γεύση που αρέσουν ιδιαίτερα σε απαιτητικούς καταναλωτές. Κρυσταλλώνει γρήγορα σε 1-3 μήνες. Μετά την κρυστάλλωση έχει κοκκινωπή εμφάνιση.
Καστανιάς: Έχει έντονο χαρακτηριστικό άρωμα και γεύση που ελάχιστα πικρίζει. Κρυσταλλώνει αργά σε 1-2 χρόνια. Έχει υψηλή βακτηριοστατική δράση και αντέχει περισσότερο στη θέρμανση και στο χρόνο διατήρησης από τα άλλα μέλια. Το μέλι καστανιάς επιταχύνει και τονώνει την κυκλοφορία του αίματος και ασκεί στυπτική δράση σε περιπτώσεις δυσεντερίας.
Πεύκου: Προέρχεται από μελιττώδεις εκκρίσεις και παράγεται στα πευκοδάση της Ελλάδας. Δεν είναι ιδιαίτερα γλυκό και δύσκολα κρυσταλλώνει. Είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία, πρωτεΐνες και αμινοξέα. Έχει λιγότερες θερμίδες από τα ανθόμελα.
Μέλι από βαμβάκι: Ανοιχτόχρωμο μέλι που μετατρέπεται σε ασπρουδερό μετά την κρυστάλλωση, που γίνεται σε 1-3 μήνες. Έχει την υψηλότερη βακτηριοκτόνο δράση, αφού είναι το πλουσιότερο μέλι σε υπεροξείδιο του υδρογόνου. Προσφέρεται επίσης για αναμίξεις με βασιλικό πολτό, κρέμες ομορφιάς, καλλυντικά. Ερευνητική εργασία που έγινε από το Εργαστήριο Μελισσοκομίας Σηροτροφίας του Α.Π.Θ. σε μεγάλο αριθμό δειγμάτων μελιού από βαμβάκι, έδειξε ότι το συγκεκριμένο μέλι είναι καθαρό και δεν επιβαρύνεται από τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στους ψεκασμούς. Οι μέλισσες όταν συλλέγουν επιβαρυμένο νέκταρ από φυτοπροστατευτικές ουσίες, είτε πεθαίνουν στον αγρό, είτε δεν γίνονται δεκτές στην κυψέλη τους και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, το μέλι να παραμείνει καθαρό και ασφαλές για τον καταναλωτή.
Κουμαριάς: Πρόκειται για ένα μέλι πολύ θρεπτικό το οποίο συλλέγεται από τις μέλισσες δυο φορές τον χρόνο. Είναι ένα εξαιρετικό βρώσιμο προϊόν για τον άνθρωπο, καθώς είναι πλούσιο σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Είναι ένα μέλι που προέρχεται από τα ωραιότερα φυτά της ελληνικής γης, η γεύση του είναι πικρή, το χρώμα του καστανό, ενώ η κρυστάλλωση του επέρχεται γρήγορα και είναι φυσική ιδιότητα του, που όμως επαναφέρεται εάν τοποθετήσετε τη συσκευασία σε ζεστό νερό έως 50 0 C. Αποτελεί πηγή τροφής για τις μέλισσες τους μήνες συντήρησης τους και ισχυρή ασπίδα προστασίας για τον ανθρώπινο οργανισμό. Το μέλι από άνθος κουμαριάς βοηθάει στη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης, στις ημικρανίες, κεφαλαλγίες και τις στομαχο-εντερικές διαταραχές. Αυτό που το κάνει ακόμα πιο σπουδαίο, σύμφωνα με την Ιπποκράτεια θεραπευτική είναι η φαρμακευτική του ιδιότητα, λόγω της κουμαρίνης, την οποία περιέχει που χρησιμοποιείται ως αντιπηκτικό του αίματος και βοηθά στις θρομβώσεις. Ο Ιπποκράτης και ο Διοσκουρίδης το χρησιμοποιούσαν θεραπευτικά ως τονωτικό για τους εξασθενισμένους οργανισμούς, για την αντιμετώπιση φλεγμονών και άλλων παθήσεων των ουροφόρων οδών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τα κούμαρα για την αντιμετώπιση της θρομβοφλεβίτιδας, ενώ, μόλις πριν από 60 χρόνια απομονώθηκαν από τα κούμαρα οι πρώτες κουμαρίνες, τα σημερινά αντιπηκτικά που δίνονται σε θρομβώσεις.
Ελάτης: Έχει γεύση που αρέσει και στον πλέον απαιτητικό καταναλωτή και τις λιγότερες θερμίδες. Το μέλι ελάτης-βανίλια έχει ξεχωριστή εμφάνιση, δημιουργεί αίσθηση των ανταυγειών στο εσωτερικό του και ξεχωρίζει. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κατοχυρώθηκαν με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ). Το μέλι ελάτης δεν κρυσταλλώνει
Ανθόμελο: Είναι ανάμικτο μέλι, το οποίο οι μέλισσες τρυγάνε από την πληθώρα των ελληνικών φυτών. Οι ιδιότητες του διαφέρουν ανάλογα με την φυτική του προέλευση. Συνήθως το ανοιχτόχρωμο έχει εξαιρετικό άρωμα και γεύση και το σκοτεινόχρωμο έχει υψηλή θρεπτική αξία γιατί είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία (κάλιο, μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο). Η κρυστάλλωση του δεν μπορεί να προβλεφθεί.
Μέλι και Σακχαρώδης Διαβήτης: Στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής, οι θερμίδες από τη ζάχαρη, το μέλι και τα φρούτα είναι καλό να καλύπτουν το 10% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων. Για άλλη μια φορά η διατήρηση και η θωράκιση της υγείας μέσω της τροφής είναι η τήρηση του μέτρου στην κατανάλωση της τροφής. Δεν έχει σημασία μόνο το τι τρώμε, αλλά μεγαλύτερη σημασία έχει πόσο καταναλώνουμε. Δεν υπάρχει υγιεινό τρόφιμο, αλλά σωστή και λογική χρήση του μέτρου στην κατανάλωση του συγκεκριμένου τροφίμου. Στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη το πιο σημαντικό είναι το συνολικό περιεχόμενο του γεύματος σε υδατάνθρακες, παρά η πηγή ή ο τύπος του υδατάνθρακα. Δεν θα πρέπει να νοιώθουν ότι ακολουθούν ένα περιοριστικό και αυστηρό διαιτολόγιο, αλλά έναν ισορροπημένο και υγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής. Επιπλέον, επειδή σημασία έχει ποιος είναι αυτός που έχει κάποια πάθηση και όχι, ποια πάθηση έχει κάποιος, χρήσιμο θα ήταν η ιδανική ποσότητα κατανάλωσης σε μέλι να εξατομικευτεί από τον θεράποντα ιατρό και ειδικό διαιτολόγο.
