Μια φορά κι ένα καιρό, πριν από πολλά-πολλά χρόνια, στην αυλή ενός πλούσιου Αθηναίου άρχοντα φυόταν ένα μακρόβιο δέντρο, που ο κορμός του, οι κλάδοι του και τα πεντάλοβα φύλλα του είχαν γαλακτώδη χυμό. Ο πλούσιος άρχοντας ήταν υπερήφανος για το στολίδι αυτού του κήπου του και έλεγε μάλιστα ότι ο Τιτάν Συκεύς είχε μεταμορφωθεί σ' ένα τέτοιο δέντρο από την ίδια τη μητέρα του, τη Γη.
Κάθε πρωί μάζευε τους νόστιμους και γλυκύτατους καρπούς, τους οποίους και παρέθετε στα συμπόσια που οργάνωνε για τους φίλους του, είτε νωπούς είτε αποξηραμένους στον ήλιο, μαζί με άλλα επιδορπίσματα.
Ένα πρωί, ο άρχοντας ανακάλυψε ότι κάποιος στη διάρκεια της νύχτας έκλεβε τους καρπούς από το δέντρο του και έβαλε ανθρώπους να ψάξουν όλη την πόλη για να βρουν τους κλέφτες. Το ίδιο έκαναν και οι υπόλοιποι άρχοντες, προσπαθώντας να προφυλάξουν κι αυτοί τα δικά τους δέντρα. Έτσι σχηματίσθηκε μια ειδική ομάδα ανδρών, οι οποίοι παρακολουθούσαν και κατήγγειλαν αυτούς που έκλεβαν ή έκαναν εξαγωγή των, πολύτιμων για την Αττική, καρπών. Οι άνδρες αυτοί ονομάστηκαν «συκοφάντες».
Ο Επικούρειος φιλόσοφος από τα Γάδαρα της Συρίας Φιλόδημος, ερμηνεύει τη λέξη συκοφάντης: «προήλθε εκ των προστίμων και εισφορών, που πλήρωναν άλλοτε στα σύκα και άλλοτε στο κρασί και το λάδι οι προμηθευτές, για τις δαπάνες του κράτους»... Αυτή θα μπορούσε με λίγη φαντασία να είναι η εισαγωγή σε μια μακριά ιστορία, που δεν διαφέρει πολύ από την πραγματικότητα και συνδέει τη γη της Αττικής με τη βασιλική συκή και τα σύκα με τους «συκοφάντες».
Σύμφωνα με τον Αιλιανό οι Αθηναίοι ήταν εκείνοι που πρώτοι «ανακάλυψαν» την ελιά και τη συκιά... Σ' ένα μάλιστα απόσπασμα από το β΄ βιβλίο του Αθήναιου διαβάζουμε: «Τι πράγματα Ιππόνικε, θαυμάσια η χώρα αυτή παράγει, που εξέχουνε σ' όλη γενικώς την οικουμένη, το μέλι, το ψωμί, τα σύκα της. Σύκα μα το θεό, πολλά παράγει».
ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΣΥΚΙΑΣ ΣΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ
Αυτό βέβαια έρχεται να αντικρούσει η παλαιοβοτανολογία, με ένα σημαντικό εύρημα στις Στέρνες Ακρωτηρίου Χανιών, στη θέση Αμυγαλοκεφάλι, όπου ανακαλύφθηκε μια μεγάλη ποσότητα σύκων σε Μινωική έπαυλη. Τα σύκα βρέθηκαν πάνω σε λίθινες πλάκες που ανήκαν στη στέγη ή στο δάπεδο του δευτέρου ορόφου. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα σύκα αποξηράθηκαν πριν καούν, επομένως μας παρέχουν την παλαιότερη μέχρι σήμερα ένδειξη για την αποξήρανση σύκων στη Μινωική Κρήτη.
Ο ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΑΠΗΜΈΝΟ ΤΟΥ ΣΥΚΟ
Πάντως, για ένα τόσο διαλεχτό φρούτο δικαιολογείται η πληθώρα των στίχων, που αφιέρωσε ο Αριστοφάνης: «Ουδέν γαρ όντως γλυκύτερον των ισχάδων, αλλ' ουδέ το μέλι γλυκύτερον των ισχάδων».
Το σύκο να τ' αδράχνω
Που φούσκωσε πάνω στο δέντρο
να το τρώγω χωρίς να το δαγκώνω
Και τα σύκα τα νωπά
Μύρτα, μενεξέδες πλάι
Τις τσαπέλες με τα σύκα
Στο πηγάδι το κρασί,
Το γλυκό που δεν χτυπά
Και τις θρούμπες τις ελιές
O Αριστοφάνης επίσης στο έργο του «Ειρήνη» μας δίνει ένα πολύ όμορφο κείμενο που περιγράφει ένα ζεστό, σπιτικό γεύμα:
"Τι όμορφα που είναι σαν βρέχει κι έχει τελειώσει πια η σπορά... Έρχεται ένας γείτονας και λέει:
-Κωμαρχίδη, για πες, τι να κάνουμε με τέτοιον καιρό;
-Να σου πω, θέλω να το τσούξω λιγάκι, μια κι ο θεός τα φέρνει βολικά... Ε, γυναίκα, ζέστανε μας τρία πιάτα φασολάκια, και βάλε μέσα και λίγο σιτάρι... βγάλε μας και κάμποσα σύκα. Και κάποιος ας πάει να φωνάξει απ' το χωράφι το Μανή, το δούλο. Με τέτοιο καιρό είναι αδύνατο σήμερα να γίνει βλαστολόγημα και σκάλισμα. Το χωράφι είναι γεμάτο λάσπες".
ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΣΥΚΩΝ
Από πολύ νωρίς οι αρχαίοι Έλληνες εξέφρασαν την προτίμηση τους σε κάποια ήδη σύκων που φύονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας εκτός από την Αττική. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις τα συγκρίνουν με τα εξαιρετικής ποιότητας Αττικά σύκα.
Για παράδειγμα φημισμένα ήταν και τα ροδίτικα σύκα, που ο Σαμιώτης κωμωδιογράφος Λυγκεύς τα συγκρίνει με τα σύκα της Αττικής: «Η αντιπαραβολή των αγριοσύκων της Ρόδου, προς τα εν Αττική λακωνικά καλούμενα, μου φαίνεται ως φιλονικία επί υπεροχή των μούρων προς τα σύκα. Και ταύτα διέταξε να παραθέσουν στην τράπεζα, όχι στο τέλος του γεύματος, οπότε η όρεξις των συνδαιτυμόνων ήτο πλέον διεστραμμένη, λόγω των πολλών φαγητών, αλλά στην αρχή, οπότε η όρεξις βρίσκεται εν πλήρη ισχύ». (Αθήναιος , Γ32)
Τα «βασιλικά» σύκα καλλιεργούνται ακόμη και σήμερα στο Μαρκόπουλο της Αττικής και οι καρποί τους αρχίζουν να ωριμάζουν γύρω στις 20 Ιουλίου.
Ο Επιγένης (κωμικός ποιητής της μέσης αττικής κωμωδίας, γύρω στο 380 π.Χ.) μιλάει για τα «χελιδώνια σύκα»:
«Κι έπειτα μας φέρνουν πιάτο μικρό, γεμάτο από σύκα χελιδώνια, που΄ταν λίγο σκληρά».
Τα ασπρόσυκα τα αποκαλούσαν «λευκερίνεια» και μερικά που είχαν ξινή γεύση «οξάλια».
Μερικές συκιές καρποφορούσαν όπως και σήμερα δυο φορές το χρόνο και λεγόταν «δίφορες».
Σεις που πήρατε ως τώρα
Συκόφυλλα από δίφορη συκιά
(Αριστοφάνης Εκκλησιάζουσαι)
ΣΥΚΑ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ
Στην Αττική κοντά στο ιερό της Αρτέμιδος, και γύρω από τους πύργους της Βραυρώνας και ανάμεσα στους αμπελώνες του Σαββατιανού και του Ροδίτη, εδώ και αιώνες, αναπτύσσεται μια καλλιέργεια που έχει κάνει διάσημη την περιοχή σε όλο τον κόσμο: τα «μελανόμορφα» σκούρα σύκα του Μαρκόπουλου. Μεγάλα ζουμερά και κατακόκκινα, τα σύκα συλλέγονται αργά το καλοκαίρι και διοχετεύονται στην ελληνική και ξένη αγορά νωπά.
ΣΥΚΑ ΕΥΒΟΙΑΣ
Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ταξιάρχη ιδρύθηκε το 1928 από Μικρασιάτες πρόσφυγες και έχει αναλάβει την προώθηση, διανομή και διάδοση της κατανάλωσης ποιοτικών, ξηρών σύκων στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα, γίνεται σημαντική προσπάθεια να επιτευχθεί η αναγνώριση των λευκών ξηρών σύκων του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ταξιάρχη από την Ερωπαϊκή Ένωση, ως προϊόν με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης.
ΣΥΚΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
Ονομαστά και μεγαλόκαρπα τα σύκα της Μεσσηνίας-ή Καλαμάτας- μια και πρόκειται για τους απογόνους της φημισμένης συκιάς της Σμύρνης, μοσχεύματα της οποίας, το 1908 μοιράστηκαν στους αγρότες της Μεσσηνίας.
ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ ΙΣΧΑΔΕΣ ΣΤΙΣ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΕΣ ΣΥΚΟΜΑΪΔΕΣ
Εάν κανείς στο σπίτι του κλείσει πολύ χρυσάφι και λίγα σύκα, μαζί με δυο τρεις ανθρώπους, θα μάθει πόσο ανώτερα είναι τα σύκα από το χρυσάφι. Αυτή είναι η γνώμη του Ανανίου (540 π.Χ.), η οποία έρχεται σε αντίθεση με εκείνη του αριστοτέχνη των γευμάτων, του Αρχέστρατου, ο οποίος τα θεωρεί τροφή ευτελή, κατάλληλη μόνο για τους φτωχούς: «Μα συ μην ακούς εκείνους, αλλά τρώγε φαγητά, όσα εγώ σε συμβουλεύω. Όλα τα άλλα, που προσφέρουν για να προκαλούν πιοτό, δεν είναι άλλο φυσικά, παρά δείγμα κακής φτώχειας, όπως είναι δηλαδή τα ρεβίθια τα βραστά κουκιά, ακόμα και τα μήλα και τα σύκα τα ξερά».
ΣΥΚΟΜΑΪΔΕΣ
Τα ξερά σύκα μαζί με τις ελιές μνημονεύονται και στα ονομαστά για την λιτότητα τους πυθαγόρεια γεύματα. Τα ξερά σύκα αναφέρονται ως βασιλικές ισχάδες, ενώ η λέξη «ισχάδες» χρησιμοποιήθηκε και στους βυζαντινούς, δηλώνοντας τα ξερά τα οποία φύλασσαν τον χειμώνα σε πήλινα δοχεία.
Οι Ρωμαίοι είχαν ανακαλύψει ένα διαφορετικό τρόπο διατήρησης των φρέσκων σύκων, ο οποίος μάλιστα καταγράφεται από τον Απίκιο ως εξής: «Διάλεξε τα με προσοχή, μαζί με το μίσχο τους και τοποθέτησε τα στο μέλι, χωρίς ωστόσο να έρχονται σε επαφή μεταξύ τους.
Στη Βόρεια Ελλάδα τα ώριμα σύκα διατηρούνται βρασμένα σε ένα πηχτό σιρόπι από μούστο και ονομάζονται ρετσέλι.
Στα αρχαία ελληνικά κείμενα αναφέρονται διάφορα είδη σύκων, όπως τα «δρακόντεια» τα «γεναία», τα «βαιά», τα «μελανόφαια», τα «ερινά» (καρποί άγριας συκιάς).
Οι αρχαίοι Έλληνες έδειχναν μεγάλη αδυναμία στα φρέσκα αλλά και στα ξηρά σύκα τα οποία κατανάλωναν ως γλύκισμα, εκλεκτό μάλιστα, μετά από τα τσιμπούσια μαζί με διάφορους ξηρούς καρπούς. Για αιώνες οι Έλληνες συνήθιζαν κυρίως στα νησιά του Αιγαίου, στα Ιόνια, στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο να αποξηραίνουν τα σύκα και να τα τρώνε ως γλύκισμα το χειμώνα. Τα ξηρά σύκα συχνά γεμίζονται με ξηρούς καρπούς ή βράζονται με ξηρούς καρπούς μέσα σε ένα ελαφρύ σιρόπι μελιού. Τα σύκα παντρεύονται ιδανικά με τα μυρωδικά και το μούστο. Το αποτέλεσμα είναι ένας εξαιρετικός μεζές της ρακής ή του ούζου. Παραδοσιακά, η συκομαΐδα τυλιγόταν σε φύλλα καστανιάς ή καρυδιάς. Η δάφνη όμως δίνει καλύτερο άρωμα και τα συντηρεί καλύτερα.
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΑ
Γύρω στο 1955-1960, «τα χονδρά», κατώτερης ποιότητας σύκα, εξάγονται από τη Σμύρνη στη Γερμανία για την παρασκευή ενός είδους καφέ, του περίφημου Feigen Kaffe.
Ο Αγάπιος ο Μοναχός ο Κρής (15ος αιώνας), κάνοντας μια χρωματολογική διάκριση στα σύκα, συμβουλεύει τους καταναλωτές της εποχής του ότι «τα άσπρα είναι καλύτερα, δεύτερα είναι τα φαζά (απαλό μοβ) και τρίτα τα μαύρα. Όλα όμως τα σύκα, ανεξαρτήτως χρώματος και ποιότητος είναι θρεπτικότερα από όλα τα οπωρικά, παύουν την δίψα, φθείρουν τις πέτρες της χολής και αυξάνουν το σπέρμα».
Οι ιατρικές ιδιότητες των σύκων ήταν γνωστές από την εποχή του Ιπποκράτη και μέχρι σήμερα γνωρίζουμε ότι οι θρεπτικότατοι αυτοί καρποί είναι ωφέλιμοι για το συκώτι, ανακουφίζουν τον βήχα, το άσθμα και την φαρυγγίτιδα, ενώ παράλληλα είναι άριστο καθαρτικό και διουρητικό. Η περιεκτικότητα τους σε ζάχαρο είναι μεγάλη, 1 φρέσκο σύκο περιέχει περίπου 35 θερμίδες το ένα, ενώ τα ξηρά σύκα περιέχουν 50-55 θερμίδες το ένα.
ΣΥΚΑΛΑΚΙ ΠΡΑΣΙΝΟ ΓΛΥΚΟ
ΤΥΡΑΜΙΣΟΥ ΜΕ ΣΥΚΑ KAI ΑΜΑΡΕΤΟ
ΦΟΚΑΤΣΙΑ ΜΕ ΣΥΚΑ ΚΑΙ ΓΚΟΡΓΚΟΝΤΖΟΛΑ
ΣΥΚΑ ΨΗΤΑ ΣΤΗ ΛΑΔΟΚΟΛΛΑ